کتاب بچّه های رنگارنگ

مختصری از کتاب:

 خانواده یک نهاد اجتماعی و مثلث مقدّس می باشد که اضلاع آن را پدر، مادر و فرزندان تشکیل می دهند. این اضلاع بر هم اثر گذار و اثر پذیرند. اگر بین اعضای یک خانواده روابط سالم، متعادل و ارزشمند حاکم باشد، زمینه رشد و شکوفایی فراهم و در غیر این صورت رشد و شکوفایی استعداد و توانمندی ها سرکوب، و تربیت به خوبی صورت نخواهد گرفت. مطالعات در سراسر کشور ایران نشان داده است که 70% مشکلات و دشواری های کودکان با مشکلات والدین در ارتباط است.52% والدین، فرزندان خود را نمی شناسند، نیمی از اختلالات رفتاری و شخصیّتی کودکان و نوجوانان همچون کابوس ها، ناخن جویدن ها، شب ادراری ها، اضطراب ها و فرارها به دلیل نا امنی عاطفی و روابط ناسالم محیطی است.

با گذشت زمان و ماشینی تر شدن زندگی بشر، بین اعضای خانواده جدایی افتاده و آنها روز به روز بیشتر از گذشته، احساس تنهایی و از خود بیگانگی می کنند. با ورود ماهواره، اینترنت، CD، کامپیوتر، تلفن همراه و sms به خانواده ها رابطه بین فرزندان و والدین کم رنگ و گاهی مختل شده و حتّی والدین، ساعت ها فرزندان خود را نمی بینند و ارتباطی با آنها ندارند. هر چقدر این عدم ارتباط طولانی تر باشد به همان اندازه انحرافات اخلاقی، آسیب های روانی، خلاء های عاطفی، افسردگی، پرخاشگری، دوری از آموزه های دینی، گرایش به مواد مخدر، افت تحصیلی و دوستان اینترنتی بیشتر در فرزندان مشاهده می شود .

خداوند منّان در خلق و آفرینش، تنوع، گوناگونی، رنگارنگی،  منحصر بودن و مانند هم نبودن را اصل قرار داده است. تمامی انسان ها، حتّی دوقلوهای یکسان نیز این تفاوت را به لحاظ جسمی، روحی، عاطفی و ...از خود نشان می دهند. بچّه های ما نیز به تبعِ قانونِ آفرینش، رنگارنگ، متنوع وگوناگونند. برخی کمرو، برخی پرخاشگر، برخی بیش فعّال، برخی آرام،  برخی با دقّت و برخی بی دقّت، برخی عجول و برخی صبورند. برخی کم خور و برخی پرخورند. برخی دارای شب ادراری، حسادت، استرس، اضطراب، ترس، بی خوابی، لجبازی و بسیاری از بچّه ها دارای توجّه، دقّت، انگیزه، نظم، درس خوان، همراه و بدون کمتر نگرانی هستند. برخی انگشت می مکند و برخی ناخن می جوند. برخی بزهکار، دروغگو، ترسو، بهانه گیر، گوشه گیر، آب زیرکاه، افسرده، وسواسی، خودآزار و دیگر آزارند. برخی در کلام سلیس و روانند و برخی با مکث و لکنت سخن می گویند. برخی از آن ها دارای تیک های عصبی و بعضی آرام  و با شخصیتی کاملاً شکل گرفته می بینیم. برخی با درس خواندن و برخی با ورزش و هنر و برخی با بزهکاری، قشقرق، نا آرامی، پوشش نامناسب و آزار دیگران خود را نشان می دهند.

وظیفه ی ما به عنوان مادر، پدر، مربی و معلّم آن است که بچّه ها را همان طور بپذیریم که هستند و با رفتارهای عالمانه و عاقلانه آنها را هدایت نموده و آن ها را  به مهارت هایی مسلح کنیم تا افرادی آرام، نرمال و دارای مهارت وارد زندگی نماییم. فرزندان ما بر اساس فطرت الهی به دنیا آمده و دست توانگر یا ناتوان محیط، خانه، مدرسه، اجتماع، صدا و سیما، اینترنت ،رفتار والدین، معلّمان و مربیان و... بچّه ها را به رنگی آراسته است. آن چه مهم است، این است که ما بدانیم و بتوانیم چگونه با تنوع این گونه رفتارها برخورد مناسب داشته باشیم.

باید اعتراف نمود که بسیاری از خانواده ها به تربیت کودکان خود چندان که شایسته است بها نمی دهند. تربیت کار ظریف و دقیقی است که موفقیّت در آن جز با بصیرت و روشن بینی میسّر نیست. این که هر فرد با سلیقه و برداشت شخصی به تربیت فرزندان خود بپردازد و خود را از فراگیری مباحث تربیتی بی نیاز بداند، خطایی بزرگ بوده و اثراتی جبران ناپذیر دارد. کار ما تربیت انسان است. انسان ها بخصوص کودکان و نوجوانان موجودات ظریف و شکننده ای هستند که با زبان بی زبانی سر نخ هایی را از سر درگمی احساسات و عواطف خود نشان می دهند. آن ها این سردرگمی را در رفتار خود با هزار رمز و راز بیان می کنند، می گویند: ما دست خوش و معلول والدینی بی فکر، خود محور و فاقد احساسات و عواطف هستیم. ما قربانی والدینی بیکار، معتاد و بی سوادیم، ما بچّه های طلاقیم. ما کسانی هستیم که به دلیل فقر اقتصادی نتوانسته ایم ادامه تحصیل داده یا اصلاً به مدرسه برویم. ما کسانی هستیم که روش های مناسب و منطقی برخورد با مشکلات زندگی را به ما نیاموخته اند، ما فرزندانی هستیم که مورد جهل و تربیت ناصحیح قرار گرفته ایم. ما کودکان و نوجوانانی هستیم که احساس نا امنی و ترس از تنبیه های بدنی و کلامی شدید والدین و برخورد نامناسب برخی از معلّمان به ظاهر مربّی، توان را از ما بریده است. هم چنین عدّه ای می گویند ما قربانی صداقت، سادگی و خوبی خود هستیم که از آن سوء استفاده شده است.

بعد از این همه فریادهای نهان باید گوش شنوا داشت و با بصیرت به احساسات و عواطف و رفتارهای مستقیم و غیر مستقیم فرزندان پاسخ گفت. باید ریشه نابهنجاری ها، اضطراب ها و نابسامانی های کودکان و نوجوانان را شناخت و با آن درست و اصولی برخورد کرد. باید دانست که رفتارهای مثبت و منفی کودکان در خانواده شکل گرفته و در مدرسه تثبیت شده و یا تغییر می کند و سرانجام در جامعه به ظهور می رسد، و اهمیّت ارتباط خانه و مدرسه و هماهنگی آنها از اینجاست. وگرنه با افزایش روز افزون اختلالات رفتاری و شخصیتی روبرو خواهیم شد. پس تنها راه خوب زیستن، افزایش دانش و عمل به این آموخته ها است. پرورش کودک و نوجوان و تربیت آنها مطابق با فطرت خدادادی و اصول اسلام و روان شناسی، سبب آرامش محیط خانواده و رشد مطلوب و طبیعی فرزندان در تمام ابعاد وجودی می گردد که این خود سلامت جامعه را تضمین می کند. قرآن کریم جامعه اسلامی را امّت نمونه معرفی کرده و ما شایستگی آن را داریم که با داشتن والدین آگاه و متدیّن، مربیانی دلسوز و کاردان و فرزندانی موفّق و سالم، ضمن حضور در سازندگی کشور، آینده ای روشن همراه با رشد و شکوفایی را برای فرزندان خود ترسیم نماییم.

سعی مؤلفان در تهیه و تدوین این کتاب آن بوده است که از توضیحات مفصّل و دانشگاهی پرهیز نموده و به صورت تیتر وار و خلاصه و با بیانی قابل فهم، ابتدا اختلال های مختلف، سپس علل اختلال و در پایان راه کارهای درمانی اختلال را ارائه نمایند. نکته دیگر آن که برخی از مطالب این محتوا، به نظر ارتباطی با کار معلّم ندارد و بیشتر خانواده را درگیر کرده است، امّا به لحاظ ارتباط تنگاتنگ خانه و مدرسه، مطالعه این کتاب توسط معلّمان و مشاوران مدرسه می تواند راهنمای مؤثّری برای والدین در مسیر تعلیم و تربیت صحیح و رفع مشکلات رفتاری فرزندان آنان   که در حال حاضر دانش آموز کلاس می باشند باشد.  

فهرست:

 مقدمه
فصل اول (بررسی اختلالات رفتاری)
اختلال چیست؟
هفت مهارت ایجاد، اصلاح و تغییر رفتار در بچّه ها
مهارت تحسین و توجه
مهارت پاداش و امتیاز
مهارت تحسین القایی
مهارت های مربوط به کاهش رفتار نامناسب
مهارت بی توجهی یا بی اعتنایی
مهارت محروم کردن
مهارت حذف پاداش و امتیاز
تنبیه بدنی
استرس یا فشار روانی
تفاوت استرس و اضطراب
علل استرس
راه کارهای درمان استرس
پرخاشگری
علل خشونت و پرخاشگری
درمان پرخاشگری
افسردگی
ملاک های تشخیصی افسردگی
دلایل بالقوه افسردگی
نشانه های افسردگی در کودکان
روش های درمان افسردگی
راه کارهای روانی درمان افسردگی
روش های برقراری ارتباط و رهایی از تنهایی
درمان طبیعی افسردگی
لجبازی
ملاک های تشخیصی ﻟﺠﺒﺎﺯﻱ
علت لجبازی
درمان لجبازی
کم رویی
ملاک های تشخیصی کم رویی
علل کم رویی
راه کارهای پیشگیری کم رویی
راه کارهای درمان کم رویی
گوشه گیری
ملاک های تشخیصی گوشه گیری
دلایل گوشه گیری
راه حل های درمان گوشه گیری
حسادت
روش پی بردن به حسادت
منشأ و علل حسادت
راه های درمان حسادت
ترس
علائم و نشانه های ترس
دلایل و منشا ترس
رابطه سن و ترس
روش های درمان ترس
ترس از مدرسه
دلایل مدرسه هراسی
مراحل ترس های مدرسه ای
عوامل مؤثر در مدرسه هراسی
راه کارهایی برای مقابله با مدرسه هراسی کودکان
راه کارهای مورد استفاده معلّمان
دروغ گویی
انواع دروغ
ملاکهای تشخیصی دروغگویی
علل دروغگویی
برخی تغییرات جسمی و رفتاری در هنگام دروغ گفتن
درمان دروغگویی
ناخن جویدن
ناخن جویدن نشانه چیست؟
عوارض ناخن جویدن
راه کارهای درمان ناخن جویدن
انگشت مکیدن
انواع انگشت مکیدن
عوارض انگشت مکیدن
علل انگشت مکیدن
راه کارهای درمان انگشت مکیدن
توصیه هایی به والدین
کارهایی که والدین و مربیان نباید انجام دهند
بی اختیاری ادرار وبا شب ادراری
علل بی اختیاری ادرار
راه کارهای درمان
بیش فعالی(ADHD)
علائم بیش فعالی
نشانه های مشکل در توجه
تشخیص بیش فعالی
نشانه های تکانشگری
پیامدهای بیش فعالی و فزون جنبشی
علل اختلال بیش فعالی و کمبود توجه
درمان بیش فعالی
روش درمانی بیش فعالی
چند سفارش به معلّمان
کودکان بیش فعال چه بخورند و چه نخورند؟
اختلال اضطراب مفرط
ملاک های تشخیص اختلال اضطراب مفرط
علائم شایع اضطراب
علل اضطراب
انواع اختلالات اضطرابی
راه های پیشگیری از اضطراب
درمان اضطراب
نقش خانواده در اضطراب  کودک
فرق ترس و اضطراب
اختلال وسواس
ملاک های تشخیص اختلال وسواس
انواع وسواس
روش های درمانی وسواس
عدم دقّت و تمرکز حواس
ملاک های تشخیص اختلال وسواس
علل و عوامل حواس پرتی
راه کارهای ایجاد تمرکز
اختلال خوردن
علل اختلالات خوردن
راه کارهای درمانی اختلال خوردن
تیک های عصبی
علل تیک
راه کارهای درمانی تیک
اشتباه رایج درباره تیک
درمان تیک
لکنت زبان
معیارهای تشخیص لکنت زبان
علل لکنت زبان
درمان لکنت زبان
اختلال راه رفتن در خواب
راه کارهای بهبود اختلال خوابگردی
پوشش و آرایش نا مناسب
راه کارهای رفع اختلال پوشش و آرایش نا مناسب
خیال پردازی و افسانه بافی
راه کارها و شیوه های درمان
اعتیاد به بازی های رایانه ای
راه کارهای درمان
دزدی
تقلب
راه کارهای رفع تقلب
بزهکاری
راه کارهای درمان بزهکاری
خودکشی
راه های جلوگیری از خودکشی
کودک آزاری
راه کارهای پیشگیری از کودک آزاری
فصل دوم (راهبردهای روان شناسی و تربیتی)
اصول برقراری رابطه با کودکان و نوجوانان
هوش معنوی و روش های پرورش آن
هوش هیجانی و راه های پرورش آن
راز کودکان شاد
چند روش برای علاقه مندی بچّه ها به مطالعه
چگونه حافظه بچّه ها را پرورش دهیم؟
واقعیت هایی در باره مغز
پیشنهاداتی برای بالا بردن توانایی حافظه
مواد معدنی تقویت کننده حافظه
توصیه هایی برای افزایش ضریب هوشی کودکان
مهارت های ارتباطی
چگونگی برقراری نظم و انضباط
علل عدم موفقیت والدین در آموزش نظم
گامهای عملی نظم آموزی
چگونه با بی انضباطی کودک برخورد کنیم؟
چگونگی نظم آموزی به کودکان 6 تا 12 ساله
چگونگی نظم آموزی به نوجوانان
راه های افزایش نظم در نوجوانان در کلاس و مدرسه
راه کارهای جلوگیری از وقوع مسائل و مشکلات انضباطی در مدارس
عزت نفس
راه کارهای ایجاد عزت نفس
اعتماد به نفس
علل کمبود اعتماد به نفس
راه کارهای ایجاد اعتماد به نفس
خلاقیت و راه های پرورش آن
موانع خلاقیت
ویژگی های معلّمان خلاق
ویژگی یک کلاس خلاق
راه های رشد خلاقیت در بچّه ها
ویژگی های دانش آموزان خلاق
تربیت جنسی
نقش محبت در تربیت
تربیت دینی کودکان
منابع
دیگر تألیفات